Carlos Sanz, “bidegabeki” ahaztutako artista

Atzo Donostiako Kubo Aretoak Carlos Sanzi eskainitako atzera begirakoa aurkeztu zutenek erakusketaren egokitasuna azpimarratu zuten, azken mendearen laurdenean “publiko zabalarentzat itzalean” egon den eta bidegabeki ahaztutako sortzaile baten obra berreskuratzeko. 44 urte zituela 1987an gazterik hil zenetik, birritan baino ez da aukerarik izan margolari eta poeta donostiarraren ekoizpen artistikoa ikusteko, San Telmo Museoan 1989an eta Koldo Mitxelena Zentroan 1998an.

Erakusketa 2023ko urtarrilaren 22ra arte ikusgai egongo da.

Kursaaleko erakusketa aretoko erakusketa antologikoa 25 urteko hutsune hori bete nahian dator. Pairatzen zuen hemofiliaren ondorioz “zailtasunez betetako” existentzia izan zuen gizona ezagutzeko aukera ederra da, “heriotza goiztiar baten etengabeko beldurrez bizi, eta halaxe joan zena”, Mikel Lertxundi komisarioak azaldu zuenez.

Kubo aretoak dakarren proposamen berriaren oinarria artistaren familiak Gipuzkoako Gordailuari 2021ean egindako dohaintzan dago; 77 koadro eman ziren, eta horietako batzuk gainera egoera “kezkagarrian”, leku heze batean biltegiratuta egon zirelako.

Koadroekin batera utzitako dokumentazio ezezagun garrantzitsua ere kontuan izanik, Sanzen lana ikertzeko eta berreskuratzeko proiektua jarri zen abian, eta horren emaitza da, hain zuzen ere, 60ko eta 70eko hamarkadetan Euskal Herriko kultur ekimen garrantzitsuenetako batzuetan parte hartu zuen sortzailearen ibilbide osoa islatzen duen erakusketa hau.

Guztira 57 olio, 46 marrazki, 16 collage, tankera oso desberdineko hamahiru dokumentu eta hiru grabatu bildu dira, erakunde publikoenak zein jabe pribatuenak; eta katalogo bat ere argitaratu da Lertxundi, Juan Pablo Huercanos eta Félix Marañaren testuekin.

Ibilbide kronologikoa

Erakusketa ibilbide kronologiko gisa planteatu da, pintura eta marrazketa uztartuz, izan ere, bi diziplina horiek bata bestea bezain garrantzitsuak izan bai-tziren artistarentzat; “homunkuluen” mundu berezi baten sortzailea genuen Sanz, inoiz gizakira hurbiltzen diren izaki txiki mugagabeen sortzailea.

Lehen aretoko lanen izenburua Kanpoaldetik barrura da, marrazkiak dira gehienak, baita 60ko hamarkadako pinturaren bat ere. Garai hartan zuzenbide ikasketak hasi eta pintura utzi egin zuen aldi baterako; Sanzek bidaia bat egin zuen kanpotik, garai hartako zapalkuntza politiko, erlijioso eta sozialetik, barrualdera, bere sufrimendura.

Eduki “kritikoa, ironikoa, satirikoa eta makabroa” duten piezak dira: emakume mozkor bat, Francoren erretratua eta Vietnamgo gerra sala-tzen duten marrazkiak, eta hortxe hasiko dira agertzen bere forma deskonposatuak eta gorputz ustelduak, heriotzarekiko zuen kezka adierazten dutenak.

Sanzek ohean denboraldi luzeak egin behar izan zituen umetan, helduen artean bizi izan zen, ez zuen haurrekin jolasteko aukerarik izan eta mundua bazterretatik ikustea egokitu zitzaion. Horrek begirale fin bihurtu zuen, eta horregatik sinatu zuen oso gaztetan hain obra heldua, Lertxundik azaldu zuenez.

1968ko Bisagra izeneko olioak lo-tzen ditu lan horiek ondorengo etaparekin, erakusketan Barrualdea izendatu dutenarekin. Bertan daude ikusgai haren lanik ezagunenak, horietako asko Francis Baconen pinturak gogora dakarzkigutenak, artista horrek izugarri lagundu baitzion bere prestakuntza autodidaktan, Goyak eta Saurak bezala, kontuan izanik umetan baino ez zituela marrazketa ikasketak Ascensio Martiarenaren estudioan.

70eko hamarkadako pintura eta marrazki horiek sakontasun handiagoa dute, eta leihoak eta ateak bezalako elementuak errepikatzen dituzte, bere teknikaren karrakatzeak agerian utziz. Horietatik aurrera, kolorean eta gordintasunean aberatsagoak diren 80ko hamarkadako obretara iritsiko gara.

Goialdeko azken aretoan, Sanzek collageari eta beste diziplina artistiko batzuei, hala nola bere alderdi literarioari, eskainitako dedikazioa jaso-tzen da, arteari dimentsio soziala eta kolektiboa eman nahi zioten esperientzia kolektiboetan izandako parte-hartzearen adibideak erakutsiz.