Gasteiz, bizi-itxaropen handieneko probintziako hiriburua

Gasteiz bizi-itxaropen handieneko probintzia-hirietako bat da, bizi-itxaropena altuena daukana. Estatistikako Institutu Nazionalaren arabera, Hiri Adierazleen azterketan, bizi-itxaropen handiena duen Espainiako hiriburua da Gasteiz, 84,3 urteko batez besteko bizi-itxaropenarekin.

Hala, Gasteizen, batez beste 84 urte bizi dira. Bizi-itxaropenari dagokionez, Gasteizen gainetik beste zortzi udalerri daude. Udalerri horietako bat ere ez da probintziako hiriburua. Eta ia denak nabarmentzen dira batez besteko errenta handiagatik. Gainera, azterlan beraren arabera, bada adierazle bat jaiotzen den unetik aurrera pertsona batengandik bizirik espero den batez besteko urte kopurua adierazten duena. Ildo horretan, hiru udalerrik baino ez dituzte 85 urtetik gora, guztiak Madrilen kokatuak: Pozuelo de Alarcón, Majadahonda eta Las Rozas de Madrid. Beste muturrean, Línea de Concepción izan zen aztertutako 126 hirien artean 80 urtetik beherako bizi-itxaropena izan zuen bakarra.

Bizi-itxaropenaz gain, Estatistika Erakundeak emakume bakoitzak duen batez besteko seme-alaba kopurua ere aztertu du, hau da, udalerri batean bizi den emakume batek bere bizitza emankorrean zehar izango lukeen batez besteko seme-alaba kopurua, udalerri horretan urte jakin batean izandako adinaren arabera ernaldutako intentsitate berari eutsiz gero. 2019an, emakume bakoitzeko batez besteko seme-alaba kopurua 1,24 izan zen. Hirien arabera, emakume bakoitzeko batez besteko seme-alaba gehiago Melilla (1,97), Lorca (1,61) eta Línea de la Concepción (1,59) izan ziren. Aitzitik, kontrako aldean, Kanarietan, zehazki, San Cristobal de la Laguna (0,83 seme-alaba emakumeko), Las Palmas (0,90) eta Santa Cruz Tenerifekoa (0,90).

Estatistikako Institutu Nazionalak berriki emandako datu horiek guztiak bereziki 2019ko datuak dira, urte horretan egin baitzuten azterketa. Orduan, INEk (nahiz eta orain ezagutarazi) hainbat azterketa egin zituen probintzietako batez besteko errenta, emakumeen seme-alaba kopurua edo bizi-itxaropena bera jakiteko. Aldi berean, urte horretan Euskal Estatistika Erakundeak Euskal Autonomia Erkidegoan bizi-itxaropenari buruz egindako azken txostena ere prestatu zuen. Oraingoz, ez dago datu eguneraturik aurten egindako azterketetan ezagutzera eman denik, baina Euskadin egin eta argitaratu diren azken azterketetan bizi-itxaropena Estatistikako Institutu Nazionalean azaltzen dena baino handiagoa zen. Ildo horretatik, Eustatek prestatutako gertakari demografikoak aztertzeko adierazleen emaitzen bidez, erkidegoko gizonezko jaioberria “80,8 urte biziko dela aurreikus dezakegu, eta ezkontzeko %47ko probabilitatea izango duela. Emakumea bada, bizi-itxaropena luzeagoa izango da, 86,6 urtekoa, ezkontzeko probabilitatea %50etik gorakoa izango da eta seme edo alaba bakarra izango du. Bi kasuetan, bizitza osoan zehar, hamar aldiz baino gehiagotan aldatuko dute bizilekua”, azaldu zuten.

Hala, Euskadiko Autonomia Erkidegoko gizon eta emakumeen bizi-itxaropena “etengabe” areagotu da, azaldu zutenez. 1976ko adierazleak aintzat hartuta (69,6 urteko eta 76,9 urteko bizi-itxaropena gizon eta emakumeetan, hurrenez hurren) ikus daiteke emakumeen bizi-itxaropena orain 9,7 urte handiagoa dela eta gizonena 11,2 urte handiagoa dela. Gizonek igarotako urte bakoitzean 3,1 hil gehiago irabazi dituzte, harik eta 80,8 urteetara iritsi arte, eta emakumeek, 2,7 hil gehiago urte bakoitzeko, 86,6 urtera iritsi arte. Bi sexuetako bizi-itxaropenen arteko aldea 5,8 urtera murriztu da; duela 25 urte egon zen alde handiena, 8,7 urtekoa. Nolanahi ere, herrialde garatu gutxik dute bizi-itxaropen hain altua, bereziki emakumeen kasuan.

Heriotza kausari dagokionez, tumoreak dira bizi-itxaropenaren urteetarako mehatxu nagusia. Haiek erabat ezabatzea lortuko balitz, gizonen bizitza 4,4 urte luzeagoa izango litzateke eta emakumeena, hiru urte luzeagoa. Arinagoak dira, berriz, heriotzaren kanpo-kausek eragindako kalteak; bizitzako 7 hil gutxiago gizonen kasuan eta 3 hil gutxiagokoa emakumeetan. Zifra horiek murriztu egiten dira trafiko-istripuen kasuan: hilabete gizonetan eta kopuru oso txikia emakumeetan.

Ugalkortasuna “

Euskadiko Autonomia Erkidegoko ugalkortasuna sekula ez bezalako muga baxuetan dago erkaketa egitean; izan ere, 2019an, batez bestekoa 1,3koa izan da emakume bakoitzeko, Europar Batasunekoa baino baxuagoa (1,6), eta 1976an izan zen batez bestekotik (2,7 jaiotza) oso urrun, bai eta belaunaldi-txandakatzerako behar den kopurutik (2,1) oso urrun ere. Indize baxuena Bizkaian dago, emakumeko 1,2 jaiotza; Araban, 1,4, eta Gipuzkoan, 1,3”, azpimarratu zutenez. Bestalde, 2019ko ezkontza-tasen arabera egingo liratekeen lehen ezkontzen ehunekoa %46,7koa izango da gizonen artean eta %50,5ekoa emakumeen artean. “Horrek esan nahi du jaitsiera handia izango litzatekeela 2001eko indizeen aldean, %56,1ekoa eta %59,5ekoa, hurrenez hurren, eta are handiagoa izango litzateke jaitsiera, 1977ko datuekin erkatuz gero –eskuragarri dauden zaharrenak–, gizonen %100 inguruaren eta emakumeen %93tik gorakoen artean baitzegoen ehuneko hori”, ondorioztatu zuten ikerketa horretan.