Osasun-mentala zaintzen

Osasun mentalak arreta handia behar du eta, hala ere, gutxien zaintzen den alderdietako bat izaten da. Hain zuzen, 2020an hasi zen pandemiak eragin handia izan du pertsonen osasunean mundu mailan. Baina ez maila fisikoan bakarrik, bereziki maila mentalean. Ipsosko Global Health Service Monitor 2022ren arabera, gaur egun, osasun mentala da populazioaren osasun-arazo handiena.

Osasun-mentala zaintzen

Hala, Ipsos-ek 34 herrialdetan uztailaren 22tik abuztuaren 5era bitartean egindako azterketa baten arabera, osasun mentala da biztanle guztien arazo nagusia, eta gai horretaz gehien arduratzen diren herrialdeen ranking globalaren 5. mailan dago, Suedia, Irlanda eta Portugalekin batera. Zehazki, osasun mentalarekiko kezka 16 puntu igo da iazkoaren aldean. Hala, osasun mentalaz arduratutako pertsonen portzentajea % 51ra iritsi da. Bigarrenik, eta antzeko ehunekoarekin, minbizia dago (% 49), non Espainia berriro ere gaixotasun horrengatik gehien kezkatzen diren herrialdeen artean baitago munduan. Hirugarrenik, covid (% 45) dago, eta 2021. urtetik 29 puntu gutxiago ditu. Zerrenda osatzen dute: estresa ( % 28) (iaz baino bederatzi puntu gehiago) eta obesitatea ( % 23). Txosten honetan baloratu dutenez, datu horiek argi eta garbi islatzen dute covid-19ak osasun mentalean izan duen eragina. Hain zuzen, pandemia hori baino lehen, osasun mentala garrantzitsua zen populazioaren % 23rentzat bakarrik. Orain, urte gutxi batzuk geroago, kopuru hori bikoiztu egin da.

Maila globalean, koronabirusaren kutsatzeen inguruan herritarrek duten kezka asko jaitsi den arren, herritarren % 47rentzat kezka nagusia izaten jarraitzen du, batez beste. Izan ere, nabarmentzekoa da mundu mailan kezka-datuak Euskadin eta Espainiako estatuan erregistratutakoen antzekoak direla. Hala, koronabirusak gizartean izan duen eraginak, pertsona askoren osasun mentalean eragiteaz gain, okerrera egitearen inguruko kezkan ere eragin du. Alderdi horretatik, pertsona gehiagok jo dute familia-medikuarengana laguntza psikologikoa eskatzeko eta antsietatea, estresa edo depresioa tratatzeko, besteak beste. Ildo horretatik, Espainiako estatuan bi pertsonatik batek bakarrik uste du osasun sistemak jasotzen duen kalitatea ona dela (iaz baino hamar puntu gutxiago). Hain zuzen, bost herritarretik batek adierazi du txarra dela (datu orokor horiek, oro har, ez daude lotuta Osakidetzaren euskal osasun-sistemarekin).

“Berriz ere ikusten dugu pandemiaren urte hauetan osasun-sistemek jasan duten presioak eragin negatiboa izan duela, bai eskainitako zerbitzuan, bai areagotu diren egiturazko arazoetan. Eta, hori egoeraren araberakoa izan litekeen arren, epe laburreko irtenbidearekin, datuek ez dute gauza bera esaten. Herritarren % 29k bakarrik uste du hobera egingo duela, eta zifra hori jaisten ari da azken urteetan”, adierazi dute ikerketan. “Datu horiek gorabehera, Europako baikorrenak izaten jarraitzen dugu pentsatuz osasun-sistemaren kalitatea hobetuko dela etorkizunean”, zehaztu dute.

Azterketari dagokionez, nabarmentzekoa da datu horiek Ipsosek bere Global Advisor plataforman egindako merkatu-azterketa baten emaitzak direla. Azterketa horretarako, 23.500 pertsona baino gehiago elkarrizketatu zituzten, 18 eta 74 urte bitartean. Gainera, ez zen estatu espainiarrean bakarrik egin. Estatu Batuetan, Kanadan, Malaysian, Hego Afrikan eta Turkian ere bai. Tailandian 20 eta 74 urte bitarteko pertsonak elkarrizketatu ziren. Indonesian, 21 urtetik 74 urtera eta 16 urtetik 74 urtera, beste 27 merkatutan. Halaber, mila pertsona hartu dute parte Alemanian, Saudi Arabian, Australian, Brasilen, Kanadan, Txina kontinentalean, Hego Korean, Espainian, Frantzian, Britainia Handian, Italian, Japonian eta Estatu Batuetan. Eta 500 lagunetik gora Argentinan, Belgikan, Txilen, Kolonbian, Arabiar Emirerrietan, Perun, Polonian, Portugalen, Errumanian, Hego Afrikan, Suedian, Suitzan eta Tailandian. Horrela, osasun mentalaren egoera mundu osotik zehar aztertu da, eta ondorio honetara iritsi ahal izan da: osasun mentalaren hazkundean dagoen kezka orokorra dela. Izan ere, datuak haztatu egin dira, herrialde bakoitzeko laginaren osaerak populazio helduaren profil demografikoa ahalik eta hobekien isla dezan, errolda berrienaren datuen arabera. Ipsosi buruz esan behar da 1975ean sortu zela Frantzian, eta munduko merkatuei eta iritziei buruzko hirugarren ikerketa-konpainia handiena da. Beraz, 90 herrialdetan dago eta 18.000 langile baino gehiago ditu.

Laguntza eskatu

Azterketa honen helburua osasun mentalak gizarte osoarentzat duen garrantzia herritarrei erakustea izan da. Izan ere, azterketa eta profesional askok hitz egin dute azken hilabeteetan osasun mentalak okerrera egin duela herritarren artean. Hori dela eta, baieztatzen da koronabirusaren pandemiak oso eragin negatiboa izan duela, eta antsietatea, estresa, depresioa, lo-falta eta abar eragin dituela herritar askotan. Arazo horietan guztietan, garrantzitsua da familia-medikuari laguntza eskatzea buruko arazoak tratatzeko.

Gainera, gaixotasun mentaletan zein osasun mentalean laguntzen duten Arabako hainbat elkarte daude, eta sentsibilizazio ikastaro eta jarduerak egiten dituzte. Adibidez, Asafes elkarte arabarra. Buru Gaixotasuna duten Pertsonen eta Senideen Arabako Elkartea irabazi asmorik gabeko eta 1998an onura publikotzat aitorturiko erakundea da. 1976an sortu zen Buru Gaixotasuna zuten Pertsonen Senideen eta Buru osasunaren profesionalen eskutik. Elkarte horretatik, gaixotasun mentala duten familiei eta pazienteei laguntzeaz gain, sentsibilizazio-kanpainak ere egiten dituzte, eta modu aktiboan lan egiten dute suizidioaren prebentzioan. Bere jardueren artean hitzaldiak ere ematen dituzte institutuetan. Izan ere, bertatik azaltzen dutenez, Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) datuen arabera, buruko nahasmenduen erdiak 14 urterekin edo lehenago hasten dira. Hau da, nerabeen % 10ek eta % 20k artean buru-nahasmenduak dituzte, baina ez dira diagnostikatzen eta tratatzen. “Ez lantzeak ondorioak ditu, helduarora arte heda daitezkeelako”. “Hori dela eta, uste dugu funtsezkoa dela kolektibo horrek horri buruzko informazioa jasotzea, behar izanez gero laguntza eskatu ahal izateko, buru gaixotasunen inguruko mitoak eta beldurrak ezabatuz eta egoera horiek normalizatuz. Horregatik, buru osasuneko sentsibilizazio- eta prebentzio-hitzaldiak egiten dira Gasteizko ikastetxeetan eta Arabako gainerako udalerrietan”.

Gaixotasun mentala

Osasun mentala zeharkako alderdia da, eta hainbat eremutatik landu behar da. “Horregatik, buru osasuneko prestakuntza ere ematen diegu hainbat eremutako profesionalei (gizarte-langileak, enpresak, polizia-kidegoak, irakasleak, etab.). Buru gaixotasuna duten pertsonei eta haien familiei eta profil desberdinetako biztanleei (etorkinak, hirugarren adinekoak, guraso-elkarteak…) ematen zaien tratua eta arreta hobetzeko helburuarekin, horietako bakoitzaren behar espezifikoak kontuan hartuta”.

Laguntza mota horretaz gain, osasun mentalaren arazoa edozein dela ere, garrantzitsua da hasieratik jardutea, gehiago hazi ez dadin edo tratamendua ahalik eta azkarren jasotzeko.